ਪੀਐੱਮ ਵਿਸ਼ਵਕਰਮਾ ਯੋਜਨਾ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਹੱਥੀਂ ਕੰਮ ਕਰਨ, ਔਜ਼ਾਰਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਕਾਰੀਗਰਾਂ ਅਤੇ ਸ਼ਿਲਪਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਸਮਰੱਥ ਬਣਾਉਣਾ/ ਸਹਾਇਤਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨਾ ਹੈ, ਇਸ ਵਿੱਚ ਕਵਰ ਕੀਤੇ 18 ਕਿੱਤਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ:
- ਕਾਰੀਗਰਾਂ ਅਤੇ ਸ਼ਿਲਪਕਾਰਾਂ ਦੀ ਵਿਸ਼ਵਕਰਮਾ ਵਜੋਂ ਮਾਨਤਾ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਯੋਜਨਾ ਦੇ ਅਧੀਨ ਸਾਰੇ ਲਾਭ ਲੈਣ ਦੇ ਯੋਗ ਬਣਾਉਣਾ;
- ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹੁਨਰ ਨੂੰ ਨਿਖਾਰਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਢੁਕਵੇਂ ਅਤੇ ਸਬੰਧਤ ਸਿਖਲਾਈ ਦੇ ਮੌਕੇ ਉਪਲਬਧ ਕਰਾਉਣ ਲਈ ਹੁਨਰ ਨੂੰ ਅਪਗ੍ਰੇਡ ਕਰਨਾ;
- ਉਤਪਾਦਾਂ ਅਤੇ ਸੇਵਾਵਾਂ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ, ਉਤਪਾਦਕਤਾ ਅਤੇ ਗੁਣਵੱਤਾ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਬਿਹਤਰ ਅਤੇ ਆਧੁਨਿਕ ਸਾਧਨਾਂ ਲਈ ਸਮਰਥਨ;
- ਲਾਭਪਾਤਰੀਆਂ ਨੂੰ ਗਰੰਟੀ ਮੁਕਤ ਕਰਜ਼ਾ ਅਤੇ ਵਿਆਜ ਸਹਾਇਤਾ ਨਾਲ ਕਰਜ਼ੇ ਦੀ ਘੱਟ ਲਾਗਤ ਤੱਕ ਸੌਖੀ ਪਹੁੰਚ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨਾ;
- ਵਿਸ਼ਵਕਰਮਿਆਂ ਦੇ ਡਿਜੀਟਲ ਸਸ਼ਕਤੀਕਰਨ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਡਿਜੀਟਲ ਲੈਣ-ਦੇਣ ਲਈ ਪ੍ਰੋਤਸ਼ਾਹਨ; ਅਤੇ
- ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਨਵੇਂ ਮੌਕਿਆਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਦਦ ਕਰਨ ਲਈ ਬ੍ਰਾਂਡ ਪ੍ਰਮੋਸ਼ਨ ਅਤੇ ਮਾਰਕੀਟ ਲਿੰਕੇਜ ਲਈ ਇੱਕ ਪਲੇਟਫਾਰਮ।
ਵਿੱਤੀ ਵਰ੍ਹੇ 2023-2024 ਤੋਂ ਵਿੱਤੀ ਵਰ੍ਹੇ 2027-28 ਤੱਕ ਯੋਜਨਾ ਲਈ ਵਿੱਤੀ ਖਰਚਾ 13,000 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਹੈ। ਸਾਲ ਅਨੁਸਾਰ ਫੰਡਾਂ ਦੀ ਵੰਡ ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ:
| ਵਿੱਤੀ ਸਾਲ | ਬਜਟ ਅਲਾਟ (ਕਰੋੜ ਵਿੱਚ) |
| 2023 -24 | 1,860 |
| 2024 -25 | 4,824 |
| 2025 -26 | 3,009 |
| 2026 -27 | 1,619 |
| 2027 -28 | 1,224 |
| 2028 -29 | 342 |
| 2029 -30 | 103 |
| 2030 -31 | 19 |
| ਕੁੱਲ | 13,000 |
ਪੀਐੱਮ ਵਿਸ਼ਵਕਰਮਾ ਯੋਜਨਾ ਦੇ ਦਿਸ਼ਾ-ਨਿਰਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਪੀਐੱਮ ਵਿਸ਼ਵਕਰਮਾ ਯੋਜਨਾ ਦੇ ਲਾਭ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਯੋਗਤਾ ਮਾਪਦੰਡ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹਨ;
- ਇੱਕ ਕਾਰੀਗਰ ਜਾਂ ਸ਼ਿਲਪਕਾਰ ਜੋ ਹੱਥਾਂ ਅਤੇ ਸੰਦਾਂ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ 18 ਪਰਿਵਾਰਕ-ਆਧਾਰਿਤ ਰਵਾਇਤੀ ਵਪਾਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਵਿੱਚ, ਗੈਰ-ਸੰਗਠਿਤ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ, ਸਵੈ-ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਦੇ ਅਧਾਰ ‘ਤੇ, ਰਜਿਸਟ੍ਰੇਸ਼ਨ ਲਈ ਯੋਗ ਹੋਵੇਗਾ।
- ਰਜਿਸਟ੍ਰੇਸ਼ਨ ਦੀ ਮਿਤੀ ‘ਤੇ ਲਾਭਪਾਤਰੀ ਦੀ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਉਮਰ 18 ਸਾਲ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।
- ਲਾਭਪਾਤਰੀ ਰਜਿਸਟ੍ਰੇਸ਼ਨ ਦੀ ਮਿਤੀ ‘ਤੇ ਸਬੰਧਤ ਵਪਾਰ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
- ਲਾਭਪਾਤਰੀ ਨੇ ਸਵੈ-ਰੁਜ਼ਗਾਰ/ਵਪਾਰਕ ਵਿਕਾਸ ਲਈ ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਜਾਂ ਰਾਜ ਸਰਕਾਰ ਦੀਆਂ ਸਮਾਨ ਕ੍ਰੈਡਿਟ-ਆਧਾਰਿਤ ਸਕੀਮਾਂ ਦੇ ਤਹਿਤ ਕਰਜ਼ੇ ਪ੍ਰਾਪਤ ਨਹੀਂ ਕੀਤੇ ਹੋਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਪਿਛਲੇ 5 ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਪੀਐੱਮਈਜੀਪੀ, ਮੁਦਰਾ ਅਤੇ ਪੀਐੱਮ ਸਵੈਨਿਧੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਮੁਦਰਾ ਅਤੇ ਪੀਐੱਮ ਸਵੈਨਿਧੀ ਦੇ ਲਾਭਪਾਤਰੀ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਕਰਜ਼ੇ ਦੀ ਪੂਰੀ ਅਦਾਇਗੀ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਹੈ, ਉਹ ਪੀਐੱਮ ਵਿਸ਼ਵਕਰਮਾ ਦੇ ਅਧੀਨ ਯੋਗ ਹੋਣਗੇ।
- ਸਕੀਮ ਅਧੀਨ ਰਜਿਸਟ੍ਰੇਸ਼ਨ ਅਤੇ ਲਾਭ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਇੱਕ ਮੈਂਬਰ ਤੱਕ ਸੀਮਤ ਹੋਣਗੇ। ਸਕੀਮ ਦੇ ਤਹਿਤ ਲਾਭ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ, ਇੱਕ ‘ਪਰਿਵਾਰ’ ਨੂੰ ਪਤੀ, ਪਤਨੀ ਅਤੇ ਅਣਵਿਆਹੇ ਬੱਚੇ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਵਜੋਂ ਪਰਿਭਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।
- ਸਰਕਾਰੀ ਨੌਕਰੀ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਵਿਅਕਤੀ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਪਰਿਵਾਰਕ ਮੈਂਬਰ ਇਸ ਸਕੀਮ ਦੇ ਅਧੀਨ ਯੋਗ ਨਹੀਂ ਹੋਣਗੇ।
18.12.2023 ਤੱਕ, ਪੀਐੱਮ ਵਿਸ਼ਵਕਰਮਾ ਪੋਰਟਲ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਵਿਸ਼ਵਕਰਮਾ ਯੋਜਨਾ ਦਾ ਲਾਭ ਲੈਣ ਲਈ 57,815 ਅਰਜ਼ੀਆਂ ਦਰਜ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ।
ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਹੁਨਰ ਵਿਕਾਸ ਅਤੇ ਉੱਦਮਤਾ ਮੰਤਰਾਲੇ ਵਲੋਂ ਸੂਚਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ 177 ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਨੇ ਮੁਢਲੀ ਸਿਖਲਾਈ ਪੂਰੀ ਕਰ ਲਈ ਹੈ ਅਤੇ 133 ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਦਾ ਮੁਲਾਂਕਣ ਅਤੇ 17.12.2023 ਤੱਕ ਪ੍ਰਮਾਣਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਬੁਨਿਆਦੀ ਸਿਖਲਾਈ ਪ੍ਰਮਾਣਿਤ ਵਿਸ਼ਵਕਰਮਾ ਨੂੰ ਵਜ਼ੀਫੇ ਦਾ ਭੁਗਤਾਨ ਫਿਲਹਾਲ ਜਨਤਕ ਵਿੱਤ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਪ੍ਰਣਾਲੀ (ਪੀਐੱਫਐੱਮਐੱਸ) ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਅਧੀਨ ਹੈ। ਸਿਖਲਾਈ ਪ੍ਰਾਪਤ ਅਤੇ ਮੁਲਾਂਕਣ/ਪ੍ਰਮਾਣਿਤ ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਦੇ ਰਾਜ-ਵਾਰ ਵੇਰਵੇ ਅਨੁਬੰਧ ਵਿੱਚ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਹਨ।
ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਵਿਸ਼ਵਕਰਮਾ ਯੋਜਨਾ ਦੇ ਤਹਿਤ ਯੋਗ 18 ਕਿੱਤੇ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹਨ:
| ਲੜੀ ਨੰ. | ਪੀਐੱਮ ਵਿਸ਼ਵਕਰਮਾ ਯੋਜਨਾ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ 18 ਕਿੱਤਿਆਂ ਦੇ ਨਾਮ |
| 1 | ਤਰਖਾਣ (ਸੁਥਾਰ/ਬਧਾਈ) |
| 2 | ਕਿਸ਼ਤੀ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲੇ |
| 3 | ਸ਼ਸਤਰ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲੇ |
| 4 | ਲੋਹਾਰ (ਲੋਹਾਰ) |
| 5 | ਹਥੌੜੇ ਅਤੇ ਟੂਲ ਕਿੱਟ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲੇ |
| 6 | ਤਾਲਾ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲੇ |
| 7 | ਸੁਨਿਆਰ (ਸੋਨਾਰ) |
| 8 | ਘੁਮਿਆਰ (ਕੁਮਹਾਰ) |
| 9 | ਮੂਰਤੀਕਾਰ (ਮੂਰਤੀਕਾਰ, ਪੱਥਰ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲਾ), ਪੱਥਰ ਤੋੜਨ ਵਾਲਾ |
| 10 | ਮੋਚੀ (ਚਰਮਕਾਰ) / ਜੁੱਤੀ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲੇ / ਜੁੱਤੀਆਂ ਦੇ ਕਾਰੀਗਰ |
| 11 | ਰਾਜ ਮਿਸਤਰੀ (ਰਾਜਮਿਸਤਰੀ) |
| 12 | ਟੋਕਰੀ/ਚਟਾਈ /ਝਾੜੂ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲੇ/ਕੋਇਰ ਬੁਣਕਰ |
| 13 | ਗੁੱਡੀ ਅਤੇ ਖਿਡੌਣਾ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲੇ (ਰਵਾਇਤੀ) |
| 14 | ਨਾਈ (ਨਾਈ) |
| 15 | ਮਾਲਾ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲੇ (ਮਾਲਾਕਾਰ) |
| 16 | ਧੋਬੀ (ਧੋਬੀ) |
| 17 | ਦਰਜ਼ੀ (ਦਰਜ਼ੀ) |
| 18 | ਫਿਸ਼ਿੰਗ ਨੈੱਟ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲੇ |